The Matrix Reloaded Turkish Subtitles

eviri Dipnotlari.txt

THE MATRIX RELOADED - �EV�R� D�PNOTLARI:

1. Kap� S�rg�s� (Deadbolt) (Sat�r 88):
Bu ifadeyi kullanan -a�z� son derece bozuk olan- gemi kaptan�, soyad� "kilit" anlam�na gelen "Lock" kelimesi oldu�undan Kumandan Lock i�in kulland�� alayc� bir lakapt�r.


2. TEKN�K TER�MLER:

Uygulama/Proje (program/system):
Bilgisayar gibi elektronik cihazlarda belirli bir i�i y�r�tmek veya o i�i y�r�tmeyi kolayla�t�rmak amac�yla tasarlanm��, kendi i�inde, kendine �zg� i�levleri, �zellikleri, kurallar� ve s�n�rlamalar� olan her t�rl� ��z�m, yaz�l�m projesi, program. �rn; ��letim sistemleri (Windows, Android, MacOS), Photoshop, Winrar vb gibi. 2008'den itibaren ak�ll� telefonlar�n yayg�nla�mas�n�n ard�ndan "application" (=uygulama) terimi daha �ok tercih edilir h�le gelmi�tir. Matrix'i niteleyen terimler i�in "uygulama" yerine "d�zen" veya "proje" terimlerini kulland�m. ��nk� "uygulama" daha �ok Matrix'te bulunan insan g�r�n�ml� veya di�er varl�klar i�in de kullan�ld���ndan anlam kar���kl���na sebep olmaktad�r. Matrix'teki uygulamalar bedensel varl��� (ger�ek d�nyadaki insan bedeni) bulunmayan yaln�zca sanal ki�ilikleri olan yaz�l�m s�n�f�d�r. Matrix'in i�lerli�ini s�rd�rmek amac�yla �nemli mevkilerde bulunurlar. Bu b�l�mdeki uygulamalara �rnek olarak; K�hin ile korumas�, Frans�z ile �evresi, Anahtarc�, Mimar, Smith ve ajanlar verilebilir.

Makine T�r�/Makineler (machines):
Filmde yapay zek�n�n �retmi� oldu�u ve emrinin alt�nda bulundurdu�u, ger�ek d�nyada bulunan, hizmet robotlar�, mekanik, cans�z s�n�f.

N�bet�i (sentinel, squid, squiddy):
Yapay zek�n�n emrindeki, �ekli ve hareketleri kafadan bacakl�lara (ahtapot, kalamar vs.) benzeyen r�tbesiz, avc�/sava��� askeri; n�bet�i, g�zetleyici, taray�c� ve yok edici makine.

Ajan (agent):
Matrix'te "�zel ajan" k�l���nda dola�an, s�radan insanlara k�yasla birtak�m �st�n yeteneklere sahip, Matrix g�venli�ini sa�lamak ve denetlemek amac�yla yapay zek�ya hizmet eden, n�bet�iler �zerinde emir-komuta yetkisine sahip denet�i uygulama s�n�f�.

Gemiyi Doldurmak (charge/recharge the ship):
Geminin enerji depolar�n� (g�� kaynaklar�n�) doldurmak, gemiyi �arj etmek.

D�zen (system):
Toplumsal yap� i�inde �gelerin b�t�ne, b�t�n�n �gelere ve �gelerin birbirlerine g�re ili�kileri, Matrix'in toplumsal d�zeni.

D�zenek (system):
Herhangi bir i�i icra eden bile�enlerin (par�alar�n, donan�mlar�n, ayg�tlar�n veya organlar�n) tak�m h�linde i�leyi�ini sa�layan �geler grubu.

Savunma (defense system):
Yer alt�nda bulunan Zion'un bacas�na (giri�-��k�� kuyusuna) yerle�tirilmi�, n�bet�ilerin giri�i kullanmas�na engel olan d�zenek, i� savunma silahlar� ile gemiler.

Kar�� Sald�r� (counterattack):
Gemilerin Zion'un savunma gere�leri ile ileti�im kurdu�u hatlar� kesmeye gelecek olan t�m makinelere �nemli ayr�m noktalar�nda pusu kurup �ok silahlar�yla saf d��� b�rakmak amac�yla Kumandan Lock'un haz�rlam�� oldu�u bir kar�� sald�r� tasar�s�.

Hat kablolar�/�leti�im Hatlar� (pipelines):
Savunma silahlar� ile d��ar�daki gemilerle haberle�meyi sa�layan boru i�inden ge�en kablolar.

Makinelerin Ana Sunucusu (mainframe):
Matrix'i k�k proje �zerinde s�rekli olarak �al���r vaziyette tutmaya elveri�li olan bilgisayar ayg�t�.

Kaynak (source):
Matrix projesinin tasar�m temelindeki (programlama dilindeki) kodlardan olu�an derleyip �al��t�r�lmaya haz�r tasar� h�linin yaz�ld���; Matrix projesinin yaz�ld��� �al��ma ortam�.

Kayna�a Geri D�nmek (return to the source):
Uygulaman�n kod varl���n�n i�leyi�ten ��k�p tasar�m h�linde saklanmas� durumu. Yani uygulaman�n varl���n�n kodlardan olu�an, ihtiya� duyuldu�unda �al��t�r�l�p derleyip test etmeye a��k olan tasar�m h�line d�n�� �ekli. Yaln�zca ihtiya� duyuldu�unda derlenip �al��t�r�ld��� durumda canl�l���n� s�rd�rebilece�i (ya�ayabilece�i) bir d�zeye indirgenmek.

S�rg�n (exile):
D�zen denet�ileri (ajanlar) a��s�ndan bir uygulaman�n i�lerli�ini (gayesini) veya �nemini yitirmesi durumunda ba�ka bir tasar�ya ya da projeye aktar�lmas� durumu.

Silinme (deletion):
D�zen denet�ileri (ajanlar) a��s�ndan bir uygulaman�n i�lerli�ini (gayesini) veya �nemini yitirmesi durumunda varl���n�n tamamen (kaynak kodu da d�hil) ortadan kald�rmas� i�lemi.


3. M�MAR'IN S�Z ETT��� TEKN�K �FADELER:
Denklem (equation):
Matrix'te ya�anan her t�rl� olay�n tasar�m boyutundaki ifadesi.

Karars�zl�k (fluctuation):
��leyi� uyumunda d�zeni ve dengeyi bozacak �ekilde bozukluklar/ayk�r�l�klar ��karma durumu, dalgalanma, bozulma, tutars�z i�leyi�.

E�itli�i Bozulmu� Denklem (unbalanced equation):
Karars�zl�klar�n ya�and��� denklem.

Kural D���(l�k) (anomaly):
Mevcut d�zenin kurallar�na ayk�r� olan davran��larda bulunan sapakl�k.

D�zenli Kural D���l�k (systemic anomaly):
Ayn� bi�imde karars�zl�klara yol a�an s�rekli sapakl�k (=Neo).

�ntegral Kural D���l�k (systemic anomaly):
Matematiksel i�lemlerin do�urdu�u tehlikeli sapakl�k (=Neo, Smith). Bu ifadenin ard�ndan Mimar, b�yle bir sonu� ��kaca��na bir sonraki s�r�mde ortaya ��kacak olan se�ilmi� ki�iyi beklemeyi g�ze alaca��n� belirtmektedir. ��nk� her ne kadar Mimar Matrix'i yaratm�� olsa da i�inden ��kmayaca�� bir durumdur ve ifadelerinde s�rekli olarak bu durumdan yak�nmaktad�r.

Y�nlendirme �l��s� (measure of control):
K�hin arac�l��� ile kayna�a g�nderilme/y�nlendirilme ko�ulu.

Denetimsizlik/Denetimsiz Kalmak (left unchecked):
D�zen kurallar�ndan (Matrix'in toplumsal yap�s�ndan) ba��ms�z olma durumu. �rn; Matrix'ten uyanmay� ba�ar�p Matrix'e d��ar�dan giri�-��k�� yapabilen insanlar (Morpheus, Neo, Trinity vb) gibi h�r iradeye kavu�mu� olan, g�z� a��lm��, az�nl�kta kalan �zg�r insanlar.

Projeyi Kabul Etmeyenler (those that refused the program):
Matrix'ten uyan�p/uyand�r�l�p ger�ek d�nyaya ��kmay� ba�arm�� ba��ms�z insanlar.

�nsan Do�as�n�n �e�itli Acayiplikleri (varying grotesqueries of human nature):
�nceden tahmin edilmesi hesaplanamayan sonu�lara yol a�an duygusal g�d�m�n sonucuyla ortaya ��kan mant��a ayk�r� insan davran��lar�.

Temel Kusur (fundamental flaw):
�nceki iki Matrix s�r�m�n�n ba�ar�s�z olma nedenlerinin alt�nda yatan insan hatas� etkeni.

As�l ��z�m (the answer):
�lk b�l�mde Ajan Smith'in Morpheus'a anlatt�klar� ile Mimar'�n Neo'ya anlatt�klar�na dayanarak; mevcut enerjilerini s�m�rmek i�in insanlar� uyutmak amac�yla (bkz. ilk b�l�m) tasarlanm�� Matrix d�� d�nyas� projesi, insanlar�n uyanmas� durumunda ba�ar�s�z oluyor. Bununla birlikte enerji s�m�r�s�n�n sekteye u�ram�� olmas�, makineler a��s�ndan acilen ��z�lmesi gereken �nemli bir problem h�line geliyor. �lk iki Matrix projesinin ba�ar�s�z kabul edilme sebebi i�te bu sorundur (bkz. ilk b�l�m). "As�l ��z�m" ile bu sorunun ortadan kald�r�lmas� anla��lmal�d�r. Mimar'�n buldu�u as�l ��z�m, kendi ifadesinden �zetle "Matrix i�inde ya�ayan insanlar�n K�hin'in kar��s�na ��kar�larak onlara se�im f�rsat� sunulmas�"d�r. B�ylece insanlar Matrix'ten uyanmayacak ve g�rd�kleri d��e (Matrix'teki hayatlar�na) bilin�sizce ve umars�zca devam edecektir. Filmin kurgusunda, sonraki 4 Matrix projesinde -K�hin'in varl��� sayesinde- bu sorun ortadan kalkm�� oldu�u sonucuna varmak m�mk�n.

Ko�ullu Onay G�d�s� (contingent affirmation):
�nsan�n �n�ne konulan se�imi kendisinin yapm�� oldu�una (koyun gibi) inanma yatk�nl���. Maksat insanlarda "se�imi kendim yapt���ma g�re kendi hayat�ma kendim y�n veriyorum" alg�s� yaratmakt�r. Bu g�d� Mimar'�n da belirtti�i gibi ayn� zamanda insanlardan birinin "se�ilmi� ki�i i�levini" edinmesine de olanak sa�lamaktad�r.

Kaynak Kodu (source code):
Bir uygulaman�n/bir projenin kodlardan olu�an test yapmaya ve derlemeye a��k olan tasar�m h�li. Uygulama i�eri�i, uygulaman�n cans�z varl���.

Kendi (Kaynak) Kodunun Ge�ici Da��t�m� (temporary dissemination of the code you carry):
Matrix'i �al��t�ran ana sunucuda -olas�- bir sonraki Matrix s�r�m�nde kullan�lmak �zere ilgili yerlere kopyalanmas� i�lemi.

K�k Proje (prime program):
Matrix'in �al��mas�n� (ayakta durmas�n�) sa�layan (i�letim sistemine benzer) bir alt yap�; uygulama derleyicisi ve y�r�t�c�s�. Kendi i�inde derleyiciye sahip bir programlama dili olarak da d���n�lebilir. "Se�ilmi� ki�inin kendi kaynak kodunu k�k projeye yerle�tirmesi" demek; ait oldu�u tasar�m zeminine iade edilmesi, yani varl���n�n g�z �n�nden/ortadan kald�r�l�p (canl�l���n�/i�lerli�ini yitirip) tasar�m d�zeyine indirgenmesi, yani "kayna�a geri d�n���" demektir.


4. Koyu Puntolu ve "(!)" veya "(?)" Uyar�l� �fadeler:
Filmin kurgusuyla do�rudan ilintili, ancak rastlant� eseri s�ylenmi� gibi g�zden ka�abilen birtak�m g�ndermeler, dolayl� anlat�mlar, s�rpriz yumurtalar, gizli �akalar ve ilerideki sahnelere, devam filmleriyle ba�lant�l� ifadelerin baz�lar� ile yukar�da a��klanan terimler.
"(!)" veya "(?)" uyar�l� sat�rlarda ise ilk okuyu�ta pek anla��lamayan espri, yalan, i�neleme, art niyet ya da alay maksatl� dolayl� vurgular s�z konusudur.



5. SATIRLARDA NEDEN �� NOKTA UYGULAMASI YOK:
Bir�ok alt yaz� �evirisinde g�rd���n�z gibi "s�regelip devam edece�i"ni vurgulamak amac�yla �� noktalar aras�na alma ("...i�erik metni..." �eklinde) uygulamas� �ngilizce kaynak alt yaz�lar�nda g�r�len bir uygulamad�r. Ancak T�rk�e dil bilgisi kurallar�na g�re farkl� bir anlama geldi�i i�in dilimize ayk�r�d�r. �� noktalar aras�nda kullan�m �ekli dilimizde, "ba�ka yerden al�nt�" yaparken anla��lmayan k�s�mlar�n temsili i�in kullan�l�r. Bu sebeple �evirilerimde sat�r ba��nda -al�nt� veya kesinti olmad��� s�rece- �� nokta uygulamas� yoktur. ��nk� "..." noktalama i�areti bizde sadece "c�mlenin devam edece�i" anlam�n�n yan� s�ra "yar�da kesildi�i", "kesinti yap�ld���", "sans�rleme yap�ld���", "ba�ka bir kaynaktan al�nt� yap�ld���", "anla��lmad���" gibi ba�ka bir s�r� anlamlara gelmektedir ki bu durumlar�n alt yaz�ya uyarlanmas� daha �nemli ve anlaml�d�r. (Bkz. T�rk�e dil bilgisi, noktalama i�aretleri, �� nokta kullan�m�.)


�ahs�mla,
* yukar�daki hususlar�,
* �eviri kusurlar�n�,
* filmle ilgili anla��lamayan yerleri,
* hatalar�m� veya
* kendi fikirlerini, taleplerini
* �zel �eviri isteklerinizi
bildirmek/g�r��mek/tart��mak isteyenler varsa [email protected] e-posta adresinden bana ula�abilirler.
Konuyla ilgili sorular�n�z� cevaps�z b�rakmam.

Korsana hizmet etti�i i�in �ok fazla �eviri yapm�yor/payla�m�yorum.
Yine de ba�ka filmlerde g�r��meyi umuyor, keyifli seyirler diliyorum.
hymaster